Ilmiy Daraja Uz

Ommaviy Tasnovat

Ilmiy daraja uz ilmiy faoliyat bilan shug'ullanadigan shaxslarga beriladigan eng yuqori ilmiy nom hisoblanadi. Sharqda va G'arbda uzoq tarixga ega. Qadimgi Yunonistonda faylasuflar, o'qituvchilar va olimlar uchun "akademos" atamasi qo'llanilgan. Uning ma'nosi "Akademiya" deb nomlangan faylasuf Platon tomonidan asos solingan bog'dan kelib chiqqan. Keyinchalik, Rim imperiyasida "magister" unvoni paydo bo'ldi, bu "ustoz" degan ma'noni bildiradi. O'rta asrlarda, Yevropaning yirik universitetlarida "doktor" unvoni paydo bo'ldi. Bu nom lotincha "docere" fe'lidan olingan bo'lib, "o'qitish" degan ma'noni anglatadi. Doktorlik darajasi dastlab ilohiyot va huquq sohasida berilgan. Keyinchalik, u boshqa fanlarga ham tarqaldi. O'zbekistonda ilmiy darajalar to'g'risidagi nizom 1992-yil 10-noyabrda O'zbekiston Respublikasi Oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligi tomonidan tasdiqlandi. Nizomga muvofiq, O'zbekistonda "fan doktori" va "falsafa doktori" ilmiy darajalari mavjud. Fan doktori ilmiy darajasi fan nomzodidan yuqori, falsafa doktori ilmiy darajasi esa fan doktoridan yuqori hisoblanadi.

Ilmiy Darajaga Erisish

Ilmiy darajaga erishish uchun aspiranturada o'qish va ilmiy ishni bajarish lozim. Aspirantura ta'limi odatda 3-4 yil davom etadi. Aspirant o'z ixtisosligi bo'yicha ilmiy rahbar rahbarligida ilmiy ishni bajarishi kerak. Ilmiy ish fan doktori ilmiy darajasi uchun dissertatsiya, falsafa doktori ilmiy darajasi uchun doktorlik dissertatsiyasi deb ataladi. Dissertatsiya ilmiy ishning natijalarini aks ettiruvchi hujjatdir. U ilmiy muammoning tahlili, tadqiqot uslublari va usullari, olingan natijalar va xulosalarni o'z ichiga oladi. Doktorlik dissertatsiyasi dissertatsiyadan ko'lami va chuqurligi bilan farq qiladi. Ilmiy ish tayyor bo'lgandan so'ng, aspirant uni himoya qilishi kerak. Himoya maxsus tayinlangan ilmiy kengashda o'tkaziladi. Ilmiy kengash ilmiy ishning ilmiy va amaliy qiymatini, uning yangiligini va himoyachi tomonidan ilmiy ishning asosiy qoidalarini bilish darajasini baholaydi. Ilmiy kengashning ijobiy xulosasiga asoslanib, O'zbekiston Respublikasi Oliy attestatsiya komissiyasi aspirantga ilmiy daraja beradi. Ilmiy daraja berish haqida diplom beriladi. Diplomda ilmiy daraja, ixtisoslik, dissertatsiya yoki doktorlik dissertatsiyasining mavzusi va himoya qilingan sana ko'rsatiladi.

Ilmiy Darajaning Ahamiyati

Ilmiy daraja ilmiy faoliyat bilan shug'ullanadigan shaxslar uchun juda muhimdir. Ilmiy daraja shaxsning ilmiy malakasini va tajribasini tasdiqlaydi. U ilmiy faoliyatda yuqori lavozimlarni egallash, ilmiy loyihalarda ishtirok etish va ilmiy tadqiqotlar olib borish imkoniyatini beradi. Ilmiy daraja shaxsning ijtimoiy mavqeini ham oshiradi. Ilmiy darajasi bo'lgan shaxslarga jamiyatda hurmat va obro'-e'tibor bilan qaraladi. Ular ilmiy va ta'lim muassasalarida rahbar lavozimlarga tayinlanishlari mumkin. O'zbekistonda ilmiy darajaga erishish uchun bir qator imtiyozlar belgilangan. Ilmiy darajasi bo'lgan shaxslarga qo'shimcha maosh, ish stajiga qo'shimcha yillar, pensiya va boshqa imtiyozlar beriladi.

Ilmiy Darajalarning Kelajagi

Ilmiy darajalar ilmiy faoliyatning rivojlanishi va ilmiy kadrlar tayyorlashda muhim rol o'ynaydi. Kelajakda ilmiy darajalarga talabning ortib borishi kutilmoqda. Buning sababi shundaki, ilmiy tadqiqotlar jamiyatning rivojlanishi uchun tobora muhim ahamiyat kasb etmoqda. Ilmiy darajalarni berish tizimini takomillashtirish bo'yicha ishlar olib borilmoqda. Masalan, O'zbekistonda ilmiy darajalarni berish tartibi elektronlashtirilishmoqda. Bu ilmiy darajaga erishish jarayonini osonlashtiradi va shaffoflashtiradi. Kelajakda ilmiy darajalarni xalqaro miqyosda tan olish masalasi ham muhim ahamiyat kasb etadi. Bu ilmiy kadrlarning xalqaro ilmiy hamjamiyatga integratsiyalashuviga yordam beradi.